Şimdi Okuyorum
Orta Asya’nın İlk Metro Ağı: Taşkent Metrosu

Orta Asya’nın İlk Metro Ağı: Taşkent Metrosu

Sovyet Dönemi’nde eğer bir şehrin nüfusu bir milyonu aşmışsa, o şehrin metroya ihtiyacı var demekti. Özbekistan ise o dönem bu bağlamda kalabalık nüfuslu bir Sovyet şehriydi.

Şehir planlamacıları, Taşkent’te 1966 büyük depreminin iki yıl ertesinde, 1968’de bir metro ağı kurmak gerektiğine dikkat çektiler. Bu gereksinimin sonucunda başkentte bir metro ağı oluşturmaya karar verdiler. İlk hattaki inşaat 1972 yılında başladı ve bu hat 6 Kasım 1977 tarihinde açıldı. Planlamacılar, günde on binlerce yolcuyla dolup taşan metropolleri, bunu yapmak için iyi bir fırsat olarak gördüler. Böylece Özbekistan, metro ağına sahip yedinci Sovyet şehri oldu.

Özbekistan ve Sovyetler Birliği tarihini yansıtan temalar, sanatın devreye girmesi ve tasarımcıların ön plana çıkıp, çalışmalarını gözler önüne sermeleriyle gelişti ve canlandı. Tasarımın ve üç hattan oluşan metro ağı boyunca, bazı istasyonlar kubbeli tavanlarıyla Özbekistan’ın İpek Yolu camilerini anımsatan boyalı çinilere sahip farklı temaları yansıtırken, bazı istasyonlar Avrupa’daki balo salonlarının görünümünü yansıtmaları için mermer ve büyük avizelerle dekore edildi.

Her bir istasyona tarihte yer alan, Özbek şair Ali Şir Nevai, Büyük Timur İmparatorluğunun kurucusu Emir Temur ve Rus şair Aleksandr Puşkin gibi önemli şahsiyetlerin isimleri verildi.

1991’de SSCB’nin dağılmasından sonra birçok istasyon, komünizme yapılan atıfları kaldırmak üzere yeniden adlandırıldı. Mesela, ‘Ekim Devrimi İstasyonu’ olan istasyon, ‘Emir Temur İstasyonu’ oldu.

Ayrıca, Taşkent metro ağı yakın zamanda Lonely Planet tarafından, dünyadaki en güzel Sovyet metro sistemine sahip metrolardan biri seçildi. Taşkent Metrosu içerisindeki istasyonların tümü benzersiz bir şekilde tasarlanmış ve mermer, granit, cam, seramik ve kaymak taşı olarak dekore edildi.

Orta Asya’nın ilk metrosu olma özelliğini taşıyan Taşkent metrosunda 2018’e kadar fotoğraf çekmek yasaktı. Metronun ikinci işlevi, halk için nükleer bombaya karşı bir sığınak vazifesi görmekti. Hükümetin hassasiyeti de buradan kaynaklanıyordu. Fakat nükleer saldırı tehdidinin ortadan kalktığı gerekçesiyle, göreve gelen Shavkat Mirziyoyev hükümeti 1 Haziran 2018 itibarıyla 41 yıllık bir yasağı ortadan kaldırarak Özbekistan tarihine adını yazdırdı.

Çelik Levha

Mesela fotoğraftaki çelik levha nükleer bir saldırı durumunda askerlerin ve sivillerin kilitleyip ardına sığınabilecekleri bir patlama kapısı olarak tasarlandı.

Taşkent metro ağında her bir istasyonunun kendine has bir hikayesi var.

Ünlü Özbek yazar ve sanatçının adını taşıyan Alisher Navoi istasyonu, metronun en önemli duraklarından biri. İçerisindeki kemerli kubbeler ve mavi karolar, eski cami ve medreseleriyle Özbekistan’ın İpek Yolu tarihini hatırlatıyor. İstasyon Taşkent’in en işlek yerlerinden birinde, bu nedenle turistlerin de fotoğraf çekmek için en uğrak mekanlarından.

Uzaya çıkan ilk kişi olan Yuri Gagarin’in portresi de, ‘Kozmonotlar İstasyonu’nun duvarını süslüyor. Gagarin ve diğer kozmonotlar, Sovyetlerin Uzay Yarışı sırasındaki gücünü ve üstünlüğünü sembolize eden ve Rus propagandasında betimlenen SSCB’nin en önemli kahramanlarından bazılarıydı.

Uzaydaki ilk kadın olan Valentina Tereşkova da ‘Kozmonotlar İstasyon’unda ölümsüzleştirilen isimlerden.

Sovyet modasını yansıtan istasyonlarda proletaryanın çalışmaları da unutulmamış. “Pamuk Toplayıcı” anlamına gelen Pakhtakor İstasyonunda, pamuğun stilize edilmiş görüntüleri metro duvarları boyunca büyük mozaiklerle gösteriliyor.

Aibek olarak bilinen şairin onuruna yapılmış istasyonda onun destansı bir şiirindeki karakterlere yer veriliyor.

İstasyonların birinde, yeraltında ilk kez depreme dayanıklı sütun tipi platform uygulanmış. İstasyonun kolonları kırmızımsı mermer ile kaplanmış ve seramik süslemelerle bezenmiş.

Sovyet Özbek şair, yazar ve edebiyat çevirmeni Gafur Gulam’ın adını taşıyan bir istasyon da var. Aleksandr Puşkin, Vladimir Mayakovski ve William Shakespeare gibi önemli yazarlardan çeviriler yapan Gulam aynı zamanda 20. yüzyılın en etkili Özbek yazarlarından biri olarak da biliniyor. Şair 1946’da Devlet Stalin Ödülü’nü almış, 1963’te ise Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin ulusal şairi olmuş.

Günümüzde hâlâ çalışan trenlerin çoğu, 1970’lerin ortalarında tasarlanmış ve bu trenler Sovyet sonrası dönemin genelinde de yaygın olarak kullanılan 81-717/714 adıyla biliniyor.

Bu büyüleyici mavi renkteki trenler günümüzde hala aktif olarak kullanılıyor.

Metroda yolculuk 1.200 Özbek Somu (yaklaşık 75 kuruş). Fiyat, asgari ücreti ayda sadece 527.000 (yaklaşık 321,5 TL) olan Özbek vatandaşlarının şehir içinde rahatlıkla seyahat etmelerini sağlıyor.

KAYNAKÇA:

1 , 2 , 3

 

Tepkiniz nedir?
Emin Değilim
0
Heyecanlı
0
Hüzünlü
0
Mutlu
0
Şaşırtıcı
1
Yorumları Görüntüle (0)

Bir Cevap Bırakın

E-posta adresiniz yayınlanmayacaktır.

© 2011 Sanat Karavanı, Tüm Hakları Saklıdır.

Yukarı Kaydır