Etiyopya’nın Kudüs’ü: Lalibela Kaya-Oyma Kiliseleri

Yolumuz eski adıyla Habeşistan, günümüz ismiyle tanıdığımız Etiyopya’ya uzanıyor. Afrika Boynuzu’nda yer alan büyük bir Doğu Afrika ülkesi olan Etiyopya; günümüzden 3 milyon yıl öncesine dayanan tarih öncesi yerleşim yerleri ve insan kalıntılarıyla, tarih çağlarının başlamasından bile önce insanlığa kapılarını açan kadim topraklardan birisidir. Tarihi bu kadar eskilere dayanan bir ülkenin içinde bulundurduğu bir o kadar eşsiz yapıya rastlamak da hiç kuşkusuz su götürmez bir gerçektir. 

Etiyopya’nın kuzeyine Amhara Bölgesi’ne, Dünya Mirası listesinde kendine yer bulmuş insan üstü kaya-oyma kiliselerine Lalibela’ya konuk oluyoruz. Küçük bir kasaba olan Lalibela, ülkenin hem tarihsel hem de kültürel olarak en önemli ve en kutsal yeri olarak kabul görüyor. Kaya-oyma kiliseleri ve bu kiliselerin içinde bulunduğu köy ise adını Zagve Kralı Lalibela’dan alıyor. O yüzyılda Ortadoğu’nun haç merkezi olan Kudüs, Müslümanların ve Hristiyanların çatışmalarıyla tehlikeli ve ulaşılmaz bir haldedir. Kral Lalibela, bu durumu değiştirmek ve hacı daha güvenli hale getirmek için Hristiyan alemine ikinci bir Kudüs yaratmayı amaçlamıştır. Mimari olarak Doğu kiliseleri dikkate alınarak yapılmış bu kaya-oyma kiliseleri 3 grup halinde inşa edilmişlerdir. Kuzey, Batı ve Doğu olarak bölünen bu yapılar içerisinde gözle görülen ve en iyi korunan yapı hiç kuşkusuz Batı kanadında yer alan Aziz George Kilisesi’dir. 

Kiliseler geleneksel bir şekilde inşa edilmemiştir, daha ziyade yekpare bloklardan oluşan kayalardan yontularak meydana gelmiştir. İnce işçilik ile birbirine tünellerle bağlanan bu yapılar eşsiz oyma darbeleriyle hala canlılıklarını koruyarak ayakta durmaktadır. Lalibela Kiliseleri, hala doğal ortamlarında korunmaktadır. Kayaya oyulmuş bu kiliseler ile yöresel evlerin birlikteliği, hala antik köy yerleşim planının kanıtlarını göstermektedir. Sitenin bir hac yeri olarak orijinal işlevi hala devam etmekte ve sosyal uygulamaların da sürekliliği sağlanmaktadır. Yüzyıllar boyunca, kilise ve devlet kutsal Lalibela bölgesinden ortaklaşa sorumlu olmuş ve uluslararası mecralarca da korunmaktadır. Büyük bir rahip ve keşiş topluluğuna da ev sahipliği yapan yapı, Etiyopya Hristiyan aleminin büyük ve kutsal  bayramlarını kutlamak için birçok hacı kendine çeken bir yaşam alanı ve hac merkezi olmuştur. 

1.Kuzey Grubu

Biete Medhane Alem (Dünyanın Kurtarıcısının Evi), Biete Maryam (Meryem’in Evi) Biete Golgotha Mikael (Golgotha Mikail’in Evi), Biete Meskel (Haçın Evi), Biete Denagel (Bakireler Evi)

2.Batı Grubu

Biete Giyorgis (Aziz George’un Evi) 

3.Doğu Grubu

Biete Amanuel (Emannuel’in Evi), Biete Qeeddus Mercoreus (Aziz Mercoresos/Mark’ın Evi), Biete Abba Libanos (Başrahip Libanos’un Evi), Biete Gabriel-Rufael (Cebrail ve Rafael’in Evi), Biete Lehem (Kutsal Ekmek Evi)