Çinliler Neden Yemek Çubukları Kullanır?: Kuai Zi’nin Hikayesi

Rahat rahat kaşık-çatal ile yemek yemek varken Uzak Doğulular neden chopstick (yemek çubuğu) kullanırlar?

Kültürümüze ve coğrafyamıza baktığımızda yukarıdaki soruyu sormaktan kendimizi alamayız. Kaşık-çatal kullanmak bize rahat gelirken çubuk meselesi adeta “Çin işkencesine” dönüşür. Bu durum, tamamıyla içinde bulunduğumuz kültürün penceresinden bakmakla ilgilidir. Büyük ihtimalle, Uzak Doğulu insanlara sorduğumuzda, o çubuklarla yemek yemenin çok daha kolay olduğunu söylerler.

Bakalım durum gerçekten de böyle miymiş ve Kuai Zi adını alan yemek çubukları, Çin kültürünün içinde nasıl yer alıyormuş? 

1. Kuai Zi Adı Nereden Geliyor?

Genellikle kabul edildiği üzere dünyada yemek yemek için üç yöntem vardır. Doğrudan elleriyle yemek yiyenler insanlığın %40’ını; çatal, kaşık ve bıçakla yemek yiyenler %30’unu; çubuklarla yemek yiyenler ise %30’unu oluşturur.

Çubuklar, Çinlilerin büyük buluşlarından biridir. Çinliler, bu çubukları 3000 yılı aşkın süre önce Yin ve Shang döneminde kullanmaya başlamışlardır. O zaman çubuklara Kuai Zi adı verilmemiştir. Eski kitaplardaki kayıtlara göre, dönemin insanları bu çubuklara Zhu veya Ce demişlerdir. M.S. 6. ve 7. yüzyıllarda, çubuklara Jin adı verilmiştir.

Peki “Kuai Zi” adı nereden gelmektedir? Tarihi kayıtlara göre, Doğu Çin’de bulunan Yangtze Nehri’nin güneyinde yaşayanlar için Zhu ve durmak sözcükleri eş seslidir. Nehir kıyısındaki kayıkçılar, durmak sözcüğünü tabu olarak kabul edip kullanmamaya çalışmışlardır. Bu nedenle Zhu sözcüğünü de hızlı anlamına gelen Kuai ile değiştirmişlerdir. M.S. 10. yüzyıldaki Song hanedanı döneminde insanlar hızlı anlamındaki Kuai kelimesinin yanına, aynı zamanda bambu anlamına gelen Zhu kelimesini ilave etmişlerdir. Çünkü çubukların çoğu bambudan yapılırmış. Bu nedenle Çinlilerin keşfettikleri bu yemek aleti, şu an herkesçe bilinen Kuai Zi adını almıştır.

2. Kuai Zi Nasıl Keşfedildi?

Kuai Zi’nin keşfi için bazı tahminlere göre; eski insanlar yiyecekleri pişirirken rastgele iki ince ağaç veya bambu dalını kesip yiyecekleri ateşin üstünden bu çubuklarla, ellerini yakmadan alabilmişlerdir. Böylece yemeklerin sıcaklığı ve lezzeti kaybolmamıştır. İnce ağaç dalları, zamanla çubuk haline dönüştürülmüştür.

Kuai Zi’nin yapısı ise oldukça basittir. Şekline bakıldığında Çin çubuklarının üst kısmı dörtgen ve biraz kalın, alt kısmı ise ince ve yuvarlaktır. Çubukları kullanmak kolaydır; masada yuvarlanmazlar ve yemek alırken insanın dudaklarını ve dilini yaralamamak gibi avantajları vardır. Çubuklar Japonya’da da kullanılır ve Japonlar çiğ ve soğuk yemekleri, örneğin çiğ balığı daha kolay yiyebilmek için çubukları konik şekle getirmişlerdir.

3. Çin Geleneklerinde Kua Zi’nin Yeri ve Önemi

Çubuklar, Çinlilerin örf ve geleneklerinde önemli rol oynamaktadır. Bazı bölgelerde kadınlar evlendirilirken, yeni evli çift için kırmızı iple bağlanmış olan kase ve çubuklar mutlaka hazırlanmaktadır. Bunlara Evlatların Kaseleri denir. Bu gelenek, evlenen çiftin sürekli beraber yaşamasını dilemenin yanı sıra, Kuai’nin, hızlı kelimesiyle eşsesli olmasından dolayı “hızla erkek çocuk doğursun” arzusunu da gösterir.

Kuzey Çin köylerinde ise şöyle bir gelenek de vardır: Gerdeğe girenlere şaka yapmak için yakın akrabalar ve dostlar gerdek odasının penceresinden içeri çubukları atarlar. Bu, “her şey uğurlu ve gönlünüzce olsun, erkek çocuk doğsun” dileğinin karşılığıdır.

Özetle; Kuai Zi’lerin yalnızca iki ince çubuk olduğunu düşünmeyiniz. Bu iki ince çubuğu iyi kullanabilmek için zamana ve çabaya ihtiyaç vardır. Bazı tıp uzmanlarına göre, çubukları kullanırken insan vücudunda 30’dan fazla eklemin ve 50’den fazla kasın harekete geçtiği, çubuk kullanmanın parmakların çevikliğine ve beynin gelişmesine son derece yararlı olduğu görülmüştür.

Çinlilerin, çubuk kullanmadaki ustalıkları ve yemekleri dünyanın da dikkatini çekmektedir. Bazı Batılı ülkelerde çubukları kullanmayı öğreten yetiştirme merkezleri de bulunmaktadır. Ayrıca, ülkemiz dahil çeşitli ülkelerde açılan Çin ve Japon lokantaları önemli ölçüde ilgi görmektedir.

Kaynak: http://turkish.cri.cn/chinaabc/chapter18/chapter180302.htm